Iedereen die fotografeert, heeft wel eens van de ISO-waarde gehoord. Maar wat is de ISO-waarde? Wat kun je ermee op je camera? En waarom is de ISO-waarde belangrijk? Je ontdekt het in dit blog.
ISO-waarde is onderdeel van de belichtingsdriehoek
Of je nu veel of weinig ervaring hebt met fotografie, bij iedere foto die je maakt, bepaal je de instellingen voor de belichtingsdriehoek. Naast het diafragma, stel je ook de sluitertijd en ISO-waarde in. Zelfs als je het niet bewust doet, zal je foto met een bepaalde ISO worden gemaakt.
De ISO-waarde maakt onderdeel uit van de belichtingsdriehoek. En daarmee is ze net zo belangrijk als het diafragma en sluitertijd. Als je nog niet zo lang fotografeert, en de techniek onder de knie wilt krijgen, komt er veel op je af. Je aandacht zal vooral uitgaan naar de sluitertijd en het diafragma.
Als je de ISO-waarde niet begrijpt en verkeerd instelt, kun je je foto’s grote ‘schade’ toebrengen. Het kan best lastig zijn om de belichtingsdriehoek – en daarmee de cameratechniek – onder de knie te krijgen. Maar geloof ons, het is zeker de moeite waard. Met enige oefening zul je al snel meer inzicht en controle krijgen. En niet lang daarna wordt het instellen van je camera een tweede natuur. Je foto’s zullen al snel beter worden.
Maar wat is dan de rol van de ISO-waarde?
Dat leggen we precies uit. We kijken naar:
- Wat ISO betekent
- Het grote voordeel van een variabele ISO
- Waarvoor je de ISO gebruikt
- Welke ISO je gebruikt
- Hoe je de ISO instelt op je camera
Wat betekent ISO-waarde?
In het analoge tijdperk hadden de filmrolletjes een bepaalde gevoeligheid. Dat werd ASA genoemd. De filmrolletjes hadden een vaste ASA-waarde, die je niet kon veranderen. ASA betekent American Standard Association, die een standaard voor de gevoeligheid van licht ontwikkelde.
In het digitale tijdperk werken we met een digitale beeldsensor en niet meer met film. Daarom werken we niet meer met ASA maar met ISO. ISO betekent International Standard Organization. ISO is niet specifiek aan fotografie verbonden. Er zijn allerlei standaarden voor ISO. Je komt het bijvoorbeeld ook tegen in productieprocessen, logistiek en de gezondheidszorg.
Met de ISO bepaal je de lichtgevoeligheid van de sensor
Terug naar de fotografie. De ISO-waarde geeft aan hoe gevoelig de sensor van de camera voor licht is. De gevoeligheid van de sensor kan worden aangepast door de ISO te veranderen. Het grote voordeel ten opzichte van het filmrolletje is dat de ISO variabel is. Je kunt iedere foto met een andere ISO maken.
Voordeel van een variabele ISO
Met een hogere ISO-waarde is de camera gevoeliger voor licht. Een lagere ISO-waarde maakt de camera minder gevoelig voor licht.
Je kunt dus zeggen dat met een hogere ISO:
- de sluitertijd korter wordt
- of je dat je met een kleiner diafragma kunt fotograferen
- of een combinatie van beide
Met een lagere ISO-waarde wordt:
- de sluitertijd langer
- of fotografeer je met een groter diafragma
- ook nu kun je beide opties combineren
Als ezelsbruggetje kun je gebruiken dat het gebruik van een lage ISO een lange sluitertijd betekent. Andersom geldt dit natuurlijk ook.
Vind je het lastig om de belichtingsdriehoek te begrijpen? Kijk dan eens naar ons e-book ‘Fotograferen is een Kunst’ of de ‘digitale infokaarten natuurfotografie’.
E-book
Info kaarten
Hoe hoger de ISO-waarde, des te lager de beeldkwaliteit
Het is natuurlijk fantastisch dat je met de hedendaagse camera de ISO-waarde eenvoudig kunt aanpassen. Een hogere ISO-waarde heeft helaas wel enkele nadelige effecten. Bij een hogere ISO neemt:
- Ruis in de foto toe
- Het dynamisch bereik van de camera af
Ruis in de foto neemt toe
Over ruis zullen we in de toekomst nog een artikel schrijven. Maar in de basis komt het erop neer dat bij een hogere ISO de sensor ‘zwaarder wordt belast’. Hierdoor ontstaat ruis. Ruis kan voorkomen in de vorm van een korrel of gekleurde pixels. We zijn ons ervan bewust dat dit een oppervlakkige beschrijving is. Maar je begrijpt wat er gebeurt als de ISO-waarde te ver stijgt.
Het dynamisch bereik neemt af
Zeker zo nadelig is dat bij een hogere ISO-waarde het dynamisch bereik afneemt. Je hebt dan sneller te maken met uitgebeten hooglichten en/of dichtgelopen schaduwen.
Dynamisch bereik
Dit is de totale contrastomvang – van puur zwart naar puur wit – dat je camera in één beeld kunt vastleggen.
Het voordeel van een hogere ISO heeft net zo belangrijke nadelen. Het is de kunst om een balans te vinden. Als je het lastig vindt om dit te begrijpen dat is het e-book en de infokaarten zeker een aanrader.
Welke ISO-waarde is het beste?
Als je dit zo leest, denk je misschien wel dat je de ISO-waarde beter ongemoeid kunt laten. In veel gevallen zal dat ook zo zijn. We gaan er dieper op in.
De basis ISO-waarde van je camera is het beste. Over het algemeen ligt die tussen de ISO 64 en ISO 200. De meeste moderne camera’s hebben een basis ISO-waarde van 100. Bij deze ISO heb je het grootste dynamisch bereik en het minste last van ruis. Op het gebied van ISO zal je camera op de basis ISO het beste presteren.
Wanneer gebruik je een lage ISO-waarde
Altijd, tenzij je een hogere ISO nodig hebt. Met de lage ISO-waarde bedoelen we de basis ISO. Sommige camera’s kennen een nog lagere ISO-waarde dan de basis ISO. Meestal is die laagste ISO één stop lager. Die gebruik je alleen als je de sluitertijd verder wilt verlengen.
Als de sluitertijd te lang is om uit de hand een scherpe foto te maken, gebruik je een statief. De sluitertijden worden dan langer. Daarbij gaan we ervan uit dat de langere sluitertijd een gewenst effect in de foto geeft.
Wanneer gebruik je een hoge ISO-waarde
Bij een hogere ISO-waarde neemt de beeldkwaliteit af. Je verhoogt de ISO-waarde pas als je meer licht nodig hebt en/of de sluitertijd wilt verkorten. Die situaties doen zich voor als je bijvoorbeeld een mens of dier in beweging wilt fotograferen. Of als het donker wordt.
Soms heb je ook een korte sluitertijd bij daglicht nodig. Bijvoorbeeld als je een waterval of voorbijrijdende auto fotografeert.
Nadat je het bovenstaande hebt gelezen weet je nog steeds niet welk getal je moet instellen. Dat komt omdat er niet één antwoord is. De hoogte van de ISO die je instelt, is afhankelijk van veel variabelen.
Met welke ISO-waarde fotograferen wij?
Dat is heel verschillend. We starten altijd met de basis ISO-waarde. Regelmatig komen we in situaties waarin we de ISO verhogen. We geven je enkele voorbeelden:
- In macrofotografie bij bewegende onderwerpen
- Bij het fotograferen met lange sluitertijden
- Bij het fotograferen van sterren of startrails
Als er een relatief laag contrast en weinig details in een beeld zit, dan accepteren we een hogere ISO-waarde.
Welke ISO-waarde is nog acceptabel?
Dat bepaal je zelf. Misschien vind je het juist mooi om in een bepaalde foto op een ‘natuurlijke’ manier ruis toe te voegen. Bij ons komt het zelden voor dat de ISO boven de 800 ligt.
Hoe stel ik de juiste ISO-waarde in?
Het instellen van de ISO-waarde is eenvoudig. Afhankelijk van je camera heb je een aparte knop of pas je de ISO-waarde in het menu aan.
Moet je de camera de ISO automatisch laten bepalen?
In principe is het antwoord ‘nee’. Jij wilt controle over je camera en resultaat. Dan kies je er ook voor om zelf de ISO in te stellen. Dit antwoord past helemaal bij ons soort fotografie. Landschappen lopen niet weg en we hebben de tijd om de instellingen aan te passen.
Het antwoord kan ‘ja’ zijn als je onderwerp in beweging is. Denk dan aan bijvoorbeeld wildlife, mensen – zeker als je emotie wilt vastleggen – en voertuigen. Misschien is de ISO wel eens hoog en is de beeldkwaliteit lager. Bedenk dan dat het moment dat je vastlegt belangrijker is.
Conclusie: ISO-waarde in fotografie
ISO-waarde is techniek en onderdeel van de belichtingsdriehoek. We hopen dat we met dit blog meer duidelijkheid hebben gebracht. We kunnen het blog nog drie keer zo lang maken, maar of je met die informatie betere foto’s gaat maken?
Met een beetje oefening zul je merken dat de ISO-waarde niets spannends of geheims is. Het is alleen een manier om je camera te laten weten om gevoeliger voor licht te worden.
Probeer de ISO-waarde altijd op de basis ISO van je camera te houden. Je foto’s blijven ‘schoon’, maar de sluitertijden zullen toenemen. Met een hoge ISO-waarde kun je met kortere sluitertijden fotograferen. De hoeveelheid ruis in je foto’s zal toenemen. Dat gaat ten koste van de kwaliteit.
Workshops
De ISO-waarde speelt altijd een rol. We geven workshops waarin we ons speciaal op de techniek richten. En veel creatieve workshops waarin de techniek niet op de voorgrond staat, maar wel een prominente rol kan spelen. Tijdens de workshops leggen we graag op eenvoudige wijze uit hoe je de ISO-waarde in je voordeel kunt gebruiken.
De groep bestaat uit maximaal 10 personen. Er zijn dus maximaal 5 deelnemers per fotograaf. Je krijgt 1-op-1 begeleiding op jouw niveau van 2 ervaren, fulltime professionele fotografen.
Yvonne en Frank hebben samen al ruim 20 jaar ervaring in het geven van workshops en trainingen in natuurfotografie. Verwacht tijdens de workshops veel tips en adviezen, waardoor jij meer inzichten in en ervaring krijgt met natuurfotografie. Natuurlijk is er ruimte om vragen te stellen. En als je wilt, gaan we samen op zoek naar de foto die jij graag wilt maken.
Macro
Landschap
Kust
OVER BETERE LANDSCHAPSFOTO
Wij zijn Frank en Yvonne en samen zijn wij Betere Landschapsfoto. Met passie en enthousiasme bieden wij begeleiding aan zowel beginnende als gevorderde fotografen, waarbij we alles verkennen wat er te ontdekken valt op het gebied van macrofotografie, landschapsfotografie en kustfotografie.
We organiseren een breed scala aan workshops, cursussen, coachingstrajecten en inspirerende lezingen in Nederland, België en Noord-Frankrijk.
Zowel grote als kleine landschappen oefenen een sterke aantrekkingskracht op ons uit. Met de juiste – creatieve – technieken zoeken we naar prachtige locaties om sfeervolle beelden vast te leggen. We delen graag onze kennis en ervaring met jou om je te ondersteunen in je fotografische reis. Het geeft ons energie om jou als natuurfotograaf te zien groeien met onze begeleiding.
Heb je nog vragen over dit artikel? Stel ze in de reacties zodat we je kunnen helpen.
Heb je nog vragen over onze workshops? Stel ze via deze pagina.
Download hier ons gratis e-book “Betere foto’s in 9 simpele stappen“.
Of schrijf je hier in voor onze tweewekelijkse mail met tips, inspiratie en aanbiedingen.
Geef een reactie