De meeste objectieven beschikken over een autofocus functie. Maar hoe ga je te werk als je objectief alleen handmatig kan worden scherp gesteld? Of als je met het autofocus objectief handmatig wilt scherpstellen? We leggen uit hoe het werkt.
Scherpstellen is tegenwoordig heel eenvoudig
Scherpstellen is tegenwoordig erg eenvoudig. De meeste objectieven beschikken over een autofocus functie. En moderne camera’s bieden je op verschillende manieren ondersteuning bij het scherpstellen. Daardoor is vrijwel iedere foto scherp op de plek waar jij dat wilt.
Toch zijn er verschillende fabrikanten die objectieven zonder autofocus aanbieden. En die objectieven zijn nog populair ook. Denk maar eens aan bijvoorbeeld Samyang en Lensbaby. En sinds kort kunnen we NiSi aan dat lijstje toevoegen.
Handmatig scherpstellen is een extra dimensie aan je fotografie
Er zijn veel situaties waarin het handig is dat je met de autofocus kunt scherpstellen. Maar er blijven genoeg gelegenheden over om handmatig scherp te stellen. Je hoeft de autofocus ook niet per se te gebruiken. In de landschapsfotografie, kustfotografie, architectuurfotografie en macrofotografie heb je bijna altijd de tijd om handmatig scherp te stellen. Dat geeft juist een extra dimensie aan je fotografie.
Je bent dan niet alleen heel bewust bezig met de compositie, maar ook met scherpstellen en scherptediepte. Met een zorgvuldig gekozen scherptediepte en punt waarop je scherp stelt, breng je meer diepte in je foto’s.
Als je oefent met handmatig scherpstellen en ervaring opdoet, maak je al snel minder foto’s. Maar de foto’s die je maakt zijn van betere kwaliteit. Handmatig scherpstellen is vooral geschikt voor:
- Macrofotografie
- Landschapsfotografie
- Kustfotografie
- Architectuurfotografie
Handmatig scherpstellen met een objectief met autofocus
Mocht je alleen objectieven met een autofocus bezitten, dan is het handmatig scherpstellen toch voor je weggelegd. Op je objectief zit een knopje. Dat knopje zet je om naar ‘MF’. Vindt scherpstelling ‘in camera’ plaats, kijk dan even of je een knopje op je camera hebt of dat je de autofocus in een van de menu’s kunt uitschakelen.
Even iets over scherptediepte
Voordat we uitleggen hoe handmatig scherpstellen werkt, kijken we eerst nog naar de scherptediepte. Want die is belangrijk.
Scherptediepte is dat deel van de foto dat acceptabel scherp in beeld is. De scherptediepte is afhankelijk van:
- De brandpuntafstand waarop je fotografeert
- Het diafragma dat je kiest
- De grootte van de sensor in je camera
Je kunt de scherptediepte op het objectief aflezen
Maar in de meeste camera’s kun je niet aflezen hoe groot de scherptediepte is. Op een objectief dat je handmatig moet scherpstellen staat die schaalverdeling wel. Maar hoe werkt die schaalverdeling precies?
Op het objectief staan een paar rijtjes met cijfers. Aan de hand van het NiSi MF 15mm f4 objectief leggen we uit wat die rijtjes betekenen.
Op je objectief staan 3 rijtjes met cijfers. We beginnen bij het onderste rijtje. Zeg maar het rijtje dat het dichtste bij de lensvatting zit. Op deze rij staan de diafragmagetallen. Deze diafragmagetallen staan op een ring. Door aan de ring te draaien stel je het diafragma in.
Op de bovenste rij, dus de rij die het verste van de lensvatting af staat, staat de scherpstelafstand. Meestal wordt deze in meters en voet (feet) weergegeven. Ga voor je eigen gemak uit van de schaalverdeling in meters. Ook deze getallen staan op een ring. Door aan de ring te draaien stel je de scherpstelafstand in. Als je ervaring opdoet met het inschatten van afstanden, is het bepalen van de scherpstelafstand en het instellen daarvan ook niet meer moeilijk. De functie van deze 2 ringen zal in de praktijk snel duidelijk zijn.
Maar waar is dat middelste rijtje dan voor? Eenvoudig gezegd, kun je in dit rijtje de scherptediepte aflezen. Kijk maar eens naar de instellingen die bij de bovenstaande foto horen. Het diafragma is ingesteld op f5.6. En de scherpstelafstand bedraagt 1 meter. De scherptediepte bij deze instellingen loopt dan van 0,8 meter tot bijna 2 meter.
Zou het diafragma op f11 worden ingesteld bij een gelijkblijvende scherpstelafstand van 1 meter, dan loopt de scherptediepte vanaf zo’n 0,45 meter tot oneindig.
In deze foto is op zo’n 60 centimeter afstand scherp gesteld. De scherpte in de achtergrond blijft, maar in de voorgrond zie je enige mate van onscherpte. Dat ligt niet aan het objectief of aan onzorgvuldig scherpstellen. Het komt door de compositie. De voorgrond ligt ‘buiten het bereik’ van de scherptediepte.
De foto is gemaakt met een diafragma van f8. Door voor f16 te kiezen zou de voorgrond ook acceptabel scherp zijn geweest.
Handmatig scherpstellen in de praktijk
Het correct handmatig scherpstellen is in de praktijk een combinatie van het instellen van een diafragma en het scherpstellen op een bepaald punt in de compositie.
Vaak ook het diafragma handmatig instellen
We gaan ervan uit dat je het diafragma heel bewust instelt. Niet alleen omdat het een bepaalde hoeveelheid licht doorlaat, maar juist omdat het zo’n belangrijke rol speelt in de scherptediepte in een foto. En die scherptediepte draagt in belangrijke mate bij aan de dieptewerking in een foto.
Er zijn verschillende manieren om te bepalen welk diafragma je instelt. Zo kun je kiezen voor het diafragma waarbij:
- De scherpte optimaal is. Bij de meeste objectieven ligt dat diafragma 2-3 stops boven het grootste diafragma.
- De dieptewerking, dus de scherptediepte optimaal is. Dat kan betekenen dat je voor een groot diafragma en dus een kleine scherptediepte kiest. Of juist voor een klein diafragma met een grotere scherptediepte als resultaat.
In dit artikel gaan we niet verder op die keuze in. Als je hier meer over wilt weten, kijk dan eens naar het e-book ‘Fotograferen is een Kunst’. Dit e-book vertaalt de techniek naar de praktijk.
Scherpstelafstand inschatten
Nadat je het diafragma hebt ingesteld, schat je in op welke afstand je moet scherpstellen. Om de afstand te bepalen heb je grofweg twee mogelijkheden:
- Heb je een heel duidelijk hoofdonderwerp in je foto, kies er dan voor om op het onderwerp scherp te stellen. Dan hoef je zelfs de afstand niet in te schatten.
- Heb je geen duidelijk hoofdonderwerp, bijvoorbeeld een landschap, kies dan voor de hyperfocale afstand. In dat geval schat je de afstand wel in.
Handige hulpmiddelen voor handmatig scherpstellen
Er zijn 2 handige hulpmiddelen die je helpen bij het handmatig scherpstellen. Je hoeft namelijk niet alleen maar naar de schaalverdeling te kijken.
Goed afstellen van je oculair
Als je door de zoeker kijkt en handmatig wilt scherp stellen, zorg er dan voor dat het oculair goed is afgesteld. Zie je het gebied waarop je scherpstelt scherp in de zoeker, dan mag je ervan uit gaan dat je daar netjes op hebt scherpgesteld.
Gebruik focus peaking bij handmatig scherpstellen
Een andere mogelijkheid is dat je gebruik maakt van focus peaking. Deze functie is op vrijwel alle systeemcamera’s beschikbaar. Focus peaking laat je met kleur zien waar je foto scherp is.
Conclusie handmatig scherpstellen
Handmatig scherpstellen is niet moeilijk, het vraagt enige oefening. Als je het handmatig scherpstellen onder de knie begint te krijgen, ben je veel bewuster met fotografie bezig.
Je kunt thuis oefenen door je camera op statief te plaatsen en foto’s met verschillende diafragma’s en scherpstelafstanden te maken. Als je de compositie niet verandert en alleen de instellingen aanpast, krijg je al snel gevoel voor het handmatig scherpstellen.
Fotografeer je met een objectief zonder autofocus, dan moet je wel handmatig scherpstellen. Maar ook als je alleen autofocus objectieven hebt, is dit een goede oefening. Je traint jezelf in het bepalen van de scherptediepte en scherpstelafstand. Je resultaat zal zijn dat je meer foto’s maakt die scherp zijn waar jij wilt en die een scherptediepte hebben die jij wilt.
Zelf stellen we steeds vaker handmatig scherp, al dan niet door focus peaking ondersteund.
workshops
Krijg nieuwe inspiratie in de praktijk en kom naar 1 van onze praktische workshops. Je krijgt 1-op-1 begeleiding en er zijn maximaal 6 deelnemers per begeleidende fotograaf. Voor de workshop krijg je een gids met praktische informatie in het thema van de workshop. En tijdens de workshop krijg je tips, feedback op je foto’s en maken we samen dé foto. Zo krijgt je écht de aandacht die je verdient.
Yvonne en Frank hebben samen al ruim 24 jaar praktijkervaring in het geven van workshops en trainingen in natuurfotografie. We maken er altijd een leuke en leerzame workshop van. Bovendien krijg je na de workshop nog eens 2 uitdagende opdrachten in het thema van de workshop.
Samengevat:
✅ Persoonlijke 1-op-1 begeleiding op locatie
✅ Veel praktische tips en adviezen tijdens de workshop
✅ Feedback op je foto’s tijdens de workshop
✅ Samen dé foto maken
✅ Gratis koffie of thee bij aankomst
✅ Een handige gids in het thema van de workshop
✅Twee uitdagende opdrachten voor na de workshop
Landschap
Kust
Macro
Of bekijk hier de workshops die al in de loop van de komende weken plaatsvinden.
OVER BETERE LANDSCHAPSFOTO
Wij zijn Frank en Yvonne en samen zijn wij Betere Landschapsfoto. Met passie en enthousiasme bieden wij begeleiding aan zowel beginnende als gevorderde fotografen, waarbij we alles verkennen wat er te ontdekken valt op het gebied van macrofotografie, landschapsfotografie en kustfotografie.
We organiseren een breed scala aan workshops, cursussen, coachingstrajecten en inspirerende lezingen in Nederland, België en Noord-Frankrijk.
Zowel grote als kleine landschappen oefenen een sterke aantrekkingskracht op ons uit. Met de juiste – creatieve – technieken zoeken we naar prachtige locaties om sfeervolle beelden vast te leggen. We delen graag onze kennis en ervaring met jou om je te ondersteunen in je fotografische reis. Het geeft ons energie om jou als natuurfotograaf te zien groeien met onze begeleiding.
Heb je nog vragen over dit artikel? Stel ze in de reacties zodat we je kunnen helpen.
Heb je nog vragen over onze workshops? Stel ze via deze pagina.
Download hier ons gratis e-book “Betere foto’s in 9 simpele stappen“.
Of schrijf je hier in voor onze tweewekelijkse mail met tips, inspiratie en aanbiedingen.
Geef een reactie