De juiste compositie voor natuurfotografie

De juiste compositie voor natuurfotografie, er zijn boeken over volgeschreven. Ze staan vol met allerlei regels en voorbeelden. Maar niet alles spreekt je aan. En niet alles werkt. Want hoe maak jij die mooie en sfeervolle compositie? Ontdek het in deze 10 stappen en maak nooit meer tegenvallende foto’s met de juiste compositie voor natuurfotografie.

Een mooie compositie, en sterker, een foto die sfeervol is, is heel persoonlijk. Foto’s vallen vaak enorm tegen. Je hebt een bepaald beeld in je hoofd en als je naar het resultaat achter op het scherm kijkt, ben je teleurgesteld. Het resultaat is slecht. Wéér is het niet gelukt.

Dit overkwam ons vroeger ook regelmatig. Maar door heel veel praktijkervaring op te doen, vallen en opstaan, hebben we veel geleerd. We zijn inmiddels heel wat jaren verder en nu gaan we jou helpen met het oplossen van dit probleem.

We hebben 10 praktische stappen met veel tips voor goede composities voor jou. Niet de goedbedoelde ‘compositieregels’ maar stappen die je nu nog onbewust zet. Door bewust aan de compositie te werken, maak je vanzelf betere foto’s. 

Welke stappen zijn nodig voor een goede foto compositie?

• Stap 1:   Je onderwerp
• Stap 2:   Plaats van het hoofdonderwerp in de compositie
• Stap 3:   De juiste dynamiek
• Stap 4:   Aandacht voor sfeer
• Stap 5:   Kies je standpunt
• Stap 6:   Bepaal de juiste brandpuntafstand
• Stap 7:   Scherptediepte, groot of klein?
• Stap 8:   Een staande of liggende foto?
• Stap 9:   Kijk, vergelijk en verbeter de foto
• Stap 10: Oefen en experimenteer

Ontdek je eigen mogelijkheden!

Fotograferen levert niet altijd topfoto’s op

Eén van onze eerste digitale foto’s. Gemaakt met een groothoek objectief. Het onderwerp, het kasteel, staat in het midden van de foto.

Vroeger was fotograferen voor ons niet altijd even makkelijk en leuk. Soms heb je een leuke dag maar geen goede foto’s. En soms heb je zelfs niet eens een leuke dag. Dat lag vaak aan de verwachtingen die niet uitkwamen. Maar we hebben er veel en snel van geleerd. Omdat we zelf ook betere foto’s wilden maken. We zijn steeds op zoek gegaan naar wat een foto voor ons aantrekkelijk maakt om langer naar te kijken.

We merkten dat dat niet de standaard compositieregels zijn, zoals het toepassen van de regel van derden of dat je in een landschap de horizon niet standaard in het midden zet. Het moest dus iets anders zijn dan de vaste regels. Het was ook niet een prachtig landschap of het mooiste licht op aarde. Want dat krijg je van de natuur cadeau. Foto’s met een mooi landschap of mooi licht roepen vaak een goed gevoel op. Zelfs dat het een goede foto is. Maar het betekent nog steeds niet dat de foto zelf écht beter is dan andere foto’s.

Het duurde een tijdje voordat we door hadden wat een foto voor ons beter maakte dan een andere foto. Het waren een aantal simpele dingen. Gaandeweg merkten we dat je enkele eenvoudige stappen kunt doorlopen als je aan het fotograferen bent.

Nog een foto uit de beginperiode. Wat belichting betreft een lastige foto. Het contrast tussen de voorgrond en lucht is heel groot. Daardoor is er minder aandacht aan de compositie besteed. Het licht valt precies in het midden en de rand van het land ligt vrij dicht tegen de linker rand van de foto aan. Hoe langer we er naar kijken hoe liever we terug gaan naar het Lake District om een betere en meer creatieve compositie te maken.

Betere compositie = Betere foto

Een betere compositie leidt tot een betere of sterkere foto. Je zult merken dat als je de stappen vaker toe past je vaker een betere compositie samenstelt. Je merkt, we richten ons op de compositie. Want over wat je in beeld opneemt – en de techniek – heb je controle. Hier is hoe het werkt.

Stap 1: Je onderwerp in de foto

Als je gaat fotograferen zijn er een paar mogelijkheden. Misschien ga je gewoon op pad en kijk je wat je tegen komt. Je stapt uit de auto als je iets moois ziet. Je bent dan volledig vrij om te fotograferen wat je wilt. Of je hebt een bepaalde locatie in gedachten. Wellicht is het een plek waar je al vaker bent geweest. Of je wilt die ene plek in bijzondere omstandigheden vastleggen, zoals een storm met een dreigende lucht of juist een veldje met bijzondere bloemen.

Of je nu vooraf bedenkt wat je gaat fotograferen of niet, je komt altijd op het punt dat je de compositie gaat ‘samenstellen’.

Tip: De compositie op hoofdlijnen

Je mag best vanuit de compositieregels denken en zo je beeld opbouwen. Of kies er eens voor om eerst even rond te kijken. Wat zie je allemaal? Vervolgens knijp je je ogen een stukje dicht. Daardoor vallen details weg en leg de nadruk op vormen in de omgeving. Een andere manier van kijken is om door één oog te kijken, de diepte valt dan weg. Op deze manier kun je bepalen welke elementen in het beeld worden opgenomen en hoe je ze kunt ordenen, welk element scherper wordt afgebeeld en wat je met bijvoorbeeld de scherptediepte doet.

De Hoge Venen in de winter. Hard licht, de horizon bijna in het midden… We waren op weg naar een andere plek en liepen hier langs. We zijn best blij met het resultaat.

Stap 2: Plaats van het hoofdonderwerp in de fotocompositie

Een logische gedachte, maar het is niet altijd even duidelijk wat het hoofdonderwerp in een foto is. Dat je even iets langer moet kijken is niet erg. Maar er klopt iets niet als de fotograaf je vertelt een andere bedoeling te hebben. ‘Ik wilde het insect graag scherp in beeld’ past niet bij een foto met bloemen waarbij het insect pas opvalt als het je wordt verteld én het insect niet scherp is.

Nu is dit maar een voorbeeld. Waar het om gaat is dat je je onderwerp goed in beeld brengt. Met goed bedoelen we dan bijvoorbeeld dat je onderwerp scherp is, dat het goed is uitgelicht, dat er een invoerende lijn is. Of dat door het werken met een geringe scherptediepte het onderwerp duidelijk is te herkennen.

Tip: Leid het oog de kijker

Vraag je dus af waar je het oog van de kijker naar toe wil leiden. Jouw intentie breng je vervolgens over op beeld.

Deze foto is gemaakt in een periode dat de heide bloeide. Dat contrasteert met de dode boom. Gezien het golvende landschap was het lastig een goede plek te vinden. Daardoor viel het paadje links minder op tijdens het maken van de foto. Het paadje is het lichtste deel in de foto en daar wordt het menselijk oog naar toe getrokken. Er is nog ruimte voor verbetering.

Stap 3: De juiste dynamiek van je foto

Voor het geval dat je ons nog niet kent, leggen wij je eerst uit wat wij met dynamiek bedoelen. Met dynamiek bedoelen we beweging. In de landschapsfotografie gaat het om de beweging van bijvoorbeeld water en/of lucht.

Onder andere de compositie bepaalt welke sluitertijd het beste past. Het blijft iets heel persoonlijks. Je kunt niet zomaar een filter plaatsen en de gegeven sluitertijd als de juiste accepteren. Bedenk altijd of veel of weinig dynamiek de foto recht doet.

Tip: Dynamiek kan ook rust brengen

Veel dynamiek, en bijvoorbeeld een sluitertijd van 2-5 seconden past in een verder rustig beeld. Een lange sluitertijd van bijvoorbeeld drie minuten past in een drukker beeld.

Dit is een plek op Gran Canaria waar je normaal aan voorbij gaat. Deze foto is gemaakt met een sluitertijd van 15 seconden. Dat was precies lang genoeg om de wapperende doeken vervaagd weer te geven terwijl ze nog steeds een dynamisch element in de foto vormen. De doeken zijn ook voor de kadering gebruikt. De palen vormen weer een lijn die je verder de foto in voert.

Stap 4: Aandacht voor sfeer in je foto

De sfeer die je met een foto kunt overbrengen ligt heel dicht bij wat de natuur je te bieden heeft.

Het weer is een gegeven. Vaak horen we dat het weer en het licht niet geschikt zijn om te fotograferen. Geloof ons, het licht en weer zijn altijd geschikt om te fotograferen. Tenzij er gevaarlijke situaties ontstaan bij onweer of storm. Licht en weer kun je niet naar je hand zetten. Maak juist gebruik van de ‘minder goede’ omstandigheden. Het zal je portfolio verrijken. Of het je mooiste foto’s zijn? Dat is iets anders.

De kern van de sfeer in de foto is dat je er zelf vrede mee hebt wat de natuur je geeft. Als je een prachtige wolkenlucht wil fotograferen en de lucht is egaal grijs, heb je pech voor wat je idee betreft. Maar er zijn meer mogelijkheden. Probeer het weer van dat moment als een uitdaging te zien. Doe er je voordeel mee. Een egaal grijze lucht biedt je de kans om foto’s met een heel andere sfeer vast te leggen.

Denk bijvoorbeeld aan meer grafische of minimalistische beelden. Een melancholisch sfeertje in je landschapsfoto’s, en probeer dat uit te vergroten in plaats van te verdoezelen.

Tip: Omstandigheden neem je zoals ze zich voordoen, pas je aan

Stap 5: Kies je standpunt voor de foto

Direct het perfecte standpunt kiezen lukt vrijwel nooit. Door langer op een locatie te blijven zie je meerdere composities. Vaak horen daar verschillende standpunten bij.

Tip: Zoek de beste plek voor je compositie

In- of uitzoomen kan. Dat verandert je compositie. Door zelf een ander standpunt te kiezen, verandert de compositie ook. En vaak wordt de compositie van je foto beter. Je kunt een hoger of lager standpunt kiezen, iets naar voren of achteren gaan. En je kunt naar links en rechts. Het klinkt simpel, maar mag vaker gebeuren vinden we. Het is een snelle en flexibele manier om de compositie aan te passen. Vergeet niet dat je zo zelf het perspectief in je foto kan veranderen.

Waar ga je staan?

Als je verder van je onderwerp af staat, breng je meer in beeld. En dat kan tot een drukke foto leiden waarin de kijker op zoek gaat naar wat voor hem of haar het centrale onderwerp in de foto is.

Bovendien leg je door de afstand tot het hoofdonderwerp nadruk op bepaalde elementen. Bedenk dus het volgende: waar wil jij de nadruk op leggen? En hoe wil je dat in beeld brengen? De afstand tot je onderwerp is van cruciaal belang voor je compositie.

Tip: Let op de randen van je foto

Let altijd goed op de randen van de foto als je de compositie samenstelt. In de macrofotografie kan het vervelend zijn als er nog ergens een takje of grasje in beeld steekt. ‘Dat los ik wel op in Photoshop’ past niet bij de gedachte dat je in één keer een zo goed mogelijke foto wilt maken. Focus je niet alleen op het onderwerp maar ook op de randen van je foto.

Dit geldt ook in de landschapsfotografie en kustfotografie. Vaak zie je onder in de foto nog een rijtje gras het beeld in steken of wordt een invoerende lijn afgesneden. Door net even een paar tellen extra aan de compositie te besteden voorkom je dit. Bewust kijken is ‘the key.’

Stap 6: Bepaal de juiste brandpuntafstand van je foto

We gaan verder met de juiste compositie voor natuurfotografie. Behalve je eigen standpunt is de brandpuntafstand belangrijk. De brandpuntafstand is grotendeels bepalend voor wat je in beeld brengt. Ook hier zijn de regels niet meer dan een mooi vertrekpunt bij de opbouw van de compositie. Dat je voor landschapsfotografie een groothoek objectief nodig hebt en voor macrofotografie een macro objectief is een mooie gedachte. Maar als je deze objectieven niet (bij je) hebt, betekent het niet dat je geen landschap of macro kunt fotograferen.

Tip: Werk met wat je hebt

Met een korte brandpuntafstand breng je veel in beeld. Als je onderwerp niet prominent in beeld is, blijft het zoeken in de foto. Werk naar een compositie toe waarin het onderwerp centraal staat. Met een langere brandpuntafstand breng je minder in beeld en leg je de nadruk meer op het onderwerp.

Gemaakt met een tele objectief op 200mm.

Stap 7: Scherptediepte, groot of klein?

Een grote of kleine scherptediepte bepaalt mede de sfeer in een foto. Maar ook in hoeverre de kijker diepte ervaart. Een groot diafragma met een kleine scherptediepte past goed in de macrofotografie. In een landschap past een kleiner diafragma met een grotere scherptediepte meestal beter.

Macrofotografie

Een compositie in de macrofotografie bouw je anders op dan bijvoorbeeld een landschapsfoto. In de macrofotografie zul je vaak met een kleine scherptediepte werken. Werk hiervoor met een groot diafragma en fotografeer je onderwerp van dichtbij. Denk aan een diafragma van f2 tot f5.6 en een scherpstelafstand van minder dan 45 centimeter.

Toch zijn de rol van de voorgrond en achtergrond in de compositie heel belangrijk. Behalve dat je je onderwerp isoleert, bepaalt het ook mede de sfeer in je foto. Door voor een groot diafragma te kiezen en met een kleine scherptediepte te werken, is er veel ruimte voor bokeh in je foto. Bokeh is een Japanse benaming voor het onscherpe deel in je foto. Experimenteer hiermee, en laat je onderwerp nog beter uitkomen. In dit artikel over ‘Bokeh in macrofotografie‘ ontdek je nog meer voorbeelden.

Landschapsfotografie

Composities in de landschapsfotografie worden vaak met een grote scherptediepte vastgelegd. Werk hiervoor met een klein diafragma, bijvoorbeeld f11. Je kunt zowel je onderwerp in de voorgrond als de achtergrond in het scherptegebied opnemen. In het artikel ‘5 Tips voor composities in landschapsfotografie‘ ontdek je meer.

Stap 8: Een staande of liggende foto

Je houdt je camera op een bepaalde manier vast. Dat doe je omdat je dat zo het geleerd en de tekst op de knopjes en het beeldscherm dan makkelijk leesbaar is. Fotograferen doe je vaak in de ‘liggende’ of ‘landschapsstand’. Door de camera een kwartslag te draaien ontstaat een heel andere compositie.

Tip: Een staande foto werkt goed als je hoofdonderwerp dicht bij je is en je de achtergrond een belangrijke bijrol in je foto wil laten spelen. Let op dat je je camera daarbij iets meer naar beneden draait. We geven je hieronder 2 voorbeelden.

tWEE VOORBEELDEN

In het linker voorbeeld werkt de staande compositie goed. De stand van de camera benadrukt de vorm van de wolk en de lijnen van het licht wijzen naar het landschap. In de rechter foto werkt de verticale stand nog beter. Dat komt doordat er een onderwerp op de voorgrond ligt. Idealiter kunnen de stenen in de voorgrond nog iets lager in beeld worden geplaatst. Echter, de patronen in het zand vormen wat ons betreft een welkome structuur in de voorgrond, en nodigen je uit verder de foto in te kijken.

Links de Nederlandse kust, rechts North Cornwall in Engeland.

Stap 9: Kijk, vergelijk en verbeter de foto

Een betere compositie stel je niet in één keer samen. Je blijft vaak zoeken naar de perfecte plek. Neem daar lekker de tijd voor. Kijk eerst om je heen en bedenk wat je in beeld wil brengen. De ogenschijnlijk beste compositie kan nogal eens worden verbeterd. Dat zie je in de onderstaande reeks. Door een andere positie te kiezen werd de compositie en daarmee de foto beter. Je kunt ook te ver gaan. De 2^e foto van rechts heeft wat ons betreft de beste compositie terwijl de linker foto het beste licht heeft. Kijk steeds naar het resultaat van een foto. Bevalt het je niet, kies dan een andere plek zonder helemaal de andere kant op te lopen.

Stap 10: Oefen en experimenteer met je foto’s

We houden ons niet perfect aan onze eigen stappen.

Waar het om gaat is dat je verschillende composities maakt op één plek. Oefen en experimenteer. En fotografeer onder verschillende omstandigheden. Stel vast wat jij mooi vindt! Dat is wat ons betreft de enige regel in de fotografie. Laat het niet aan anderen en social media over. Er is veel te zien, te ontdekken en te verbeteren. Wat vandaag een topfoto is voor jou, kan over 5 jaar een gemiddeld plaatje zijn. Jij groeit verder in fotografie en ook je smaak kan veranderen.

Yes! Aan de slag met je foto…

Je bent nu helemaal klaar om in de praktijk aan de slag te gaan. Vraag jezelf af wat jij wilt laten zien, en geef op die wijze invulling aan de stappen. Gebruik de stappen als hulpmiddel om jouw perfecte compositie te maken. Heb plezier tijdens het fotograferen. Geniet en denk aan de stappen op het moment dat je niet helemaal tevreden bent over jouw foto’s. De composities en foto’s zullen vanzelf beter worden.

Wil je de tips voor betere composities nog eens rustig nalezen? En direct technisch goede foto’s maken. Kijk dan eens naar de ‘Info kaarten voor natuurfotografie‘.

Workshops fotografie waarin compositie en sfeer centraal staan

Wil je meer weten en in de praktijk leren hoe je een compositie opbouwt? We hebben verschillende workshops. De groep bestaat uit maximaal 10 personen. Er zijn dus maximaal 5 deelnemers per fotograaf. Je krijgt 1-op-1 begeleiding op jouw niveau van 2 ervaren, fulltime professionele fotografen. Yvonne en Frank hebben samen al ruim 20 jaar ervaring in het geven van workshops en trainingen in natuurfotografie.

Verwacht tijdens de workshops veel tips en adviezen, waardoor jij meer inzichten in en ervaring krijgt met natuurfotografie. Natuurlijk is er ruimte om vragen te stellen. En als je wilt, gaan we samen op zoek naar de foto die jij graag wilt maken.

Landschap

Meer info

Macro

Meer info

Kust

Meer info

Of bekijk alle workshops.

OVER BETERE LANDSCHAPSFOTO

Wij zijn Frank en Yvonne en samen zijn wij Betere Landschapsfoto. Met passie en enthousiasme bieden wij begeleiding aan zowel beginnende als gevorderde fotografen, waarbij we alles verkennen wat er te ontdekken valt op het gebied van macrofotografie, landschapsfotografie en kustfotografie.

We organiseren een breed scala aan workshops, cursussen, coachingstrajecten en inspirerende lezingen in Nederland, België en Noord-Frankrijk.

Zowel grote als kleine landschappen oefenen een sterke aantrekkingskracht op ons uit. Met de juiste – creatieve – technieken zoeken we naar prachtige locaties om sfeervolle beelden vast te leggen. We delen graag onze kennis en ervaring met jou om je te ondersteunen in je fotografische reis. Het geeft ons energie om jou als natuurfotograaf te zien groeien met onze begeleiding.

Heb je nog vragen over dit artikel? Stel ze in de reacties zodat we je kunnen helpen.

Heb je nog vragen over onze workshops? Stel ze via deze pagina.

Download hier ons gratis e-book “Betere foto’s in 9 simpele stappen“.

Of schrijf je hier in voor onze tweewekelijkse mail met tips, inspiratie en aanbiedingen.