Vaak komen we fotografen tegen die hun foto’s te licht of te donker vinden. En ze weten niet goed hoe ze dat probleem moeten oplossen. Het histogram is een handig hulpmiddel, want het geeft je veel informatie over hoe een foto is belicht. Gebruik het histogram in natuurfotografie, het zal je helpen bij het maken van betere foto’s.
‘Het histogram? Wat is dat en wat kan ik er mee?’ zul je misschien denken. We leggen uit wat je er mee kunt en waarom je het histogram actief in je fotografie betrekt.
Het histogram in natuurfotografie vertelt je veel over je foto
Na het maken van een foto willen wij 2 dingen weten:
- Hoe komen compositie en sfeer in de foto over? Meer hierover ontdek je in de artikelen ‘5 Tips voor composities in landschapsfotografie’ en ‘5 tips voor creatieve landschapsfotografie’.
- Hoe ziet het histogram er uit? Het antwoord op deze vraag is zeker zo belangrijk, want het histogram geeft je veel informatie over hoe een foto is belicht.
Misschien vind je het histogram wel lastig. We komen regelmatig fotografen tegen die om precies die reden nooit naar het histogram kijken.
Het histogram in natuurfotografie heeft voordelen
Het histogram geeft je enorm veel informatie. Het is een heel handig hulpmiddel dat je helpt bij een zeer snelle technische beoordeling van je foto. Vaak kun je achter op het scherm van je camera niet goed beoordelen hoe een foto is belicht. We horen vaak ‘te licht’ of ‘te donker’. Maar het omgevingslicht heeft een zodanige invloed op de helderheid/zichtbaarheid van het scherm, dat je die conclusie niet kunt trekken. Het histogram geeft je die informatie wel.
En het histogram geeft je inzicht in de sfeer die je met een beeld neer zet.
In dit artikel lees je alles over:
- Wat het histogram is
- Hoe je het histogram leest
- Waarom je het histogram nodig hebt
Je krijgt van ons een aantal praktische tips waarmee je aan de slag kunt om je foto’s te verbeteren.
Wat is het histogram?
Het histogram achter op je camera of in je fotobewerkingsprogramma is een eenvoudige grafische weergave van alle lichte en donkere pixels die in een foto zijn vastgelegd. Alle pixels met dezelfde helderheid worden bij elkaar opgeteld. Het histogram laat je zien of je foto licht of donker is.
Hoe lees je het histogram in natuurfotografie
We maken het praktisch. We leggen je uit welke informatie het histogram bevat.
Alleen een weergave van licht en donker
Het histogram is alleen een weergave van licht en donker. Donker wordt links in het histogram weergegeven, de middentonen in het midden en licht aan de rechter zijde. Alle pixels met dezelfde helderheid worden bij elkaar opgeteld. Meer is het niet. We geven je een voorbeeld.
In het histogram hieronder zitten geen dichtgelopen schaduwen (links) en geen uitgebeten hooglichten (rechts). De foto bevat relatief veel middentonen en is aan de lichte kant. Je ziet zelfs dat de pieken door de bovenkant van het histogram heen gaan. Dat is niet erg, omdat het niets zegt over dichtgelopen schaduwen of uitgebeten hooglichten. Het zegt alleen iets over het feit dat er veel pixels met dezelfde helderheid in de lichtere middentonen zitten.
En dit is de foto die bij dit histogram hoort. Deze foto werd gemaakt aan de Franse Opaalkust. De voorgrond is donkerder. Deze tonen kom je aan de linker zijde van het histogram tegen. Aan de rechter zijde van het histogram zie je de lichtere lucht (grote piek) en helemaal rechts het water dat je aan de rechter zijde in de foto ziet.
Wat lees je uit het histogram af
We kijken nog even verder naar de bovenstaande foto met histogram. Alle camera’s en alle postproductiesoftware kan een histogram weergeven. Zonder naar een foto te kijken, kun je uit een histogram aflezen of een foto licht of donker is, of schaduwen zijn dichtgelopen en of er uitgebeten hooglichten zichtbaar zijn.
Uitgaande van het histogram zitten er in deze foto geen echte zwarte tinten. En er zijn geen puur witte tinten.
Middentonen zijn er meer dan genoeg. In dit voorbeeld zelfs meer dan Lightroom Classic kan laten zien. Enkele spikes gaan zelfs door de bovenkant van de weergave heen. Merk op dat het niet om overbelichting gaat, maar puur om het aantal pixels dat een bepaalde helderheid heeft. En dat is niet erg. Adobe heeft ervoor gekozen om het histogram niet oneindig hoog te maken en dan wordt het aantal zichtbare pixels als het ware afgekapt.
onderverdeling in 5 vlakken
We gaan nog dieper in op het histogram in natuurfotografie. Het histogram kun je in 5 vlakken verdelen:
Zwarte tinten
Zwarte tinten zitten helemaal links in het histogram. Merk op dat het histogram in het voorbeeld niet helemaal links tegen de rand aan zit. Je hebt dus geen puur zwart zonder details in je foto. Maar je zult er in de nabewerking weinig details en kleur meer uit kunnen halen.
Schaduwen
Rechts daarvan zitten de schaduwen. Deze tinten zijn nog steeds donker en bevatten al meer kleur en detail. Dus als je ‘goed’ belicht, zonder uitgebeten hooglichten, zijn de schaduwen vaak donker. Lightroom Classic of een ander programma kan daar nog veel details uit halen.
Middentonen
In het midden zitten de zogenaamde middentonen. In Lightroom Classic kun je die onder het schuifje belichting aanpassen.
Hooglichten
Rechts van het midden zitten de hooglichten. In de landschapsfotografie moet je steeds oppassen dat je de foto niet overbelicht.
Witte tinten
Helemaal rechts zitten de witte tinten. Let op dat deze niet tegen de rechter kant van het histogram zitten, want dan leg je puur wit zonder kleur of detail vast. En dat kun je achteraf niet verbeteren. Wat de camera niet vastlegt, kun je nu eenmaal niet opeens in de nabewerking zichtbaar maken.
Er is geen goed, fout of ideaal histogram in natuurfotografie
Het klinkt misschien gek, maar het is echt zo. Er is geen goed, fout of ideaal histogram. Vergeet alsjeblieft dat een histogram klokvormig moet zijn. Het is een regel die naar onze mening geen regel verdient te zijn. Het is alleen ‘statistisch correct’ of ‘verwacht’, omdat het klokhistogram een normale verdeling weergeeft.
In de praktijk zal een histogram vaak afwijken van het voorbeeld dat je hierboven ziet. Het histogram zal lichter of donkerder zijn.
Je creativiteit, compositie en omstandigheden in het veld zullen een beeld creëren. Dat is leidend en het histogram volgt daar uit. Iedere foto is uniek en daar hoort ook een uniek histogram bij.
Waarom heb je het histogram in natuurfotografie nodig
Maar waarom heb je het nu echt nodig? Wij checken het histogram regelmatig tijdens het fotograferen. Het helpt ons bij de technische beoordeling van een foto. We vinden dat je foto’s technisch in orde mogen zijn. Daar maakt de belichting een belangrijk onderdeel van uit. Aan een foto die technisch gesproken ‘goed’ is, hoef je in de nabewerking weinig meer te doen.
LCD-scherm niet altijd betrouwbaar
Het LCD-scherm achter op je camera geeft je geen betrouwbaar beeld. Het is geschikt om een check op compositie en sfeer doen, maar voor een technische beoordeling is het niet heel erg betrouwbaar.
Het is de bedoeling dat je buiten de gemaakte foto op het LCD-scherm kunt zien. In de praktijk werkt dat niet altijd. Het LCD-scherm kan licht of donker zijn afgesteld en de hoeveelheid licht die op het scherm valt kan er toe leiden dat je in het donker bijna wordt verblind en dat je onder de felle zon bijna niets ziet. Of je foto correct is belicht kun je zo niet vaststellen.
Achter op je camera zie je een JPEG-foto in plaats van de RAW-foto
Het histogram geeft je informatie die veel betrouwbaarder is. Het laat je zien hoe lichte en donkere tonen zijn verdeeld en of je last hebt van dichtgelopen schaduwen (links in het histogram) of uitgebeten hooglichten (rechts in het histogram).
Maar ook hier is er weer een catch. Het histogram dat je achter op het LCD-scherm van je camera ziet hoort bij een klein jpeg-bestand en niet bij het grote RAW-bestand met alle informatie. Check daarom in je camera ook nog het scherm waarop je de al dan niet knipperende hooglichten ziet. Deze informatie tezamen geeft je alle informatie die je tijdens het fotograferen nodig hebt om te bepalen of je foto correct is belicht. Het landschap loopt niet weg. Dus raadpleeg het histogram en zorg ervoor dat het histogram eruit ziet zoals jij wilt. Meestal heb je nog tijd om een foto opnieuw te maken.
Het histogram laat je ook zien of het contrast te groot is om in 1 beeld vast te leggen. Zie je een histogram met een piek in de schaduwen en een piek in de hooglichten, dan wordt het tijd om of een foto met bracketing te maken of om filters te gebruiken.
Het histogram in natuurfotografie: belichting!
We geven je een voorbeeld. Je bent op zoek naar een histogram zonder dichtgelopen schaduwen en zonder uitgebeten hooglichten. Een histogram dat ‘in het midden’ zit lijkt dan een goed resultaat. De onderstaande foto is aan de Engelse kust gemaakt. Je ziet dat het histogram netjes in het midden zit.
Als wij fotograferen, stellen wij de belichting zo in dat we bij voorkeur een lichte foto, maar geen overbelichte foto met uitgebeten hooglichten, als resultaat zien. Dat doen we omdat je in de nabewerking een foto donkerder kunt maken zonder ruis te introduceren. Maak je een foto in de nabewerking lichter, dan introduceer je wel ruis. En afhankelijk van je camera en de ISO-waarde waarmee je hebt gefotografeerd, kan dit al snel tot zichtbare ruis leiden. Een lichtere foto betekent dus dat je eindresultaat van betere kwaliteit is.
Maar ook een histogram dat er anders uitziet kan goed zijn. Vaak hoor je in de wereld van de fotografie dat een histogram er uit moet zien zoals in het voorbeeld hierboven. Maar dat is niet zo. Er is geen slecht histogram, er zijn wel slecht belichte foto’s.
We laten je twee voorbeelden zien waarin het histogram in natuurfotografie afwijkt van ‘de regel’. In het eerste voorbeeld is de foto overbelicht en in het tweede voorbeeld is de foto onderbelicht. Het histogram staat er ook bij, zodat je kunt zien hoe een histogram er bij een lichte en donkere foto uit kan zien.
Voorbeeld overbelichte foto, kustfotografie
Deze foto is gemaakt aan de Zeeuwse kust. Op het eerste oog lijkt de foto te licht. Het histogram zit aan de rechterkant en er zijn nét geen uitgebeten hooglichten. Dit histogram wijkt sterk af van het histogram met veel middentonen. Hoe komt dat? Niet omdat het licht zo fel was of omdat we de foto verkeerd hebben belicht. In dit geval was het de bedoeling om een high key beeld te maken, waarin kleur en details nog zichtbaar zijn. De belichtingscompensatie is hier met een creatief doel ingezet.
Voorbeeld onderbelichte foto, landschapsfotografie
De foto hierboven is gemaakt op Gran Canaria. Eind 2017 was er een enorme bosbrand in een natuurpark. Het hele landschap was zwart geblakerd. Het bos ligt boven op een berg op zo’n 1800 meter hoogte. Het werd mistig en het begon zelfs te sneeuwen. Er was weinig licht. Het effect van weinig licht is in deze foto versterkt door de belichtingscompensatie op -2 stops te zetten. Als resultaat zie je dat het histogram helemaal links zit maar er geen dichtgelopen schaduwen zijn.
Wat je wilt voorkomen
Je hebt het al gelezen. Wij vinden het zo belangrijk, dat we het je nog een keer vertellen. Je wilt geen dichtgelopen schaduwen of uitgebeten hooglichten in je foto terug zien, behalve als je dit bewust om het creatieve effect doet. Maak dus gebruik van het histogram in natuurfotografie!
Nu aan de slag
We hopen dat deze informatie je helpt bij het begrijpen van het histogram in natuurfotografie en waarom je dit waardevolle hulpmiddel gebruikt. Kijk écht na iedere foto die je hebt gemaakt naar het histogram en het scherm met de knipperende hooglichten. Je zult er misschien even aan moeten wennen.
Als je foto’s ook nog eens scherp zijn, ben je al een heel eind met de techniek. Een artikel over scherpstellen in de landschapsfotografie geeft je meer informatie en tips. Het artikel ‘Nooit meer tegenvallende foto’s met de juiste compositie’ geeft je een goede start in de natuurfotografie.
Tenslotte vind je meer informatie in dit artikel over het snel combineren van natuurfotografie en fotobewerking.
Fotograferen is een kunst
Wil je alles nog eens nalezen en nóg meer over het histogram ontdekken? Het e-book ‘Fotograferen is een Kunst’ geeft je alle informatie over het histogram en nog veel meer.
Workshop waarin de technische vaardigheden van natuurfotografie centraal staan
We hebben een aantal interessante workshops voor jou waarin je veel nieuwe dingen ontdekt. De workshops zijn praktisch opgezet en we werken met maximaal 10 deelnemers, er zijn maximaal 5 deelnemers per fotograaf. We kunnen fotografen met meer én minder ervaring in dezelfde workshop ontvangen.
De workshop waarin je ontdekt hoe het histogram je helpt om een goed belichte foto naar huis te gaan heet technische vaardigheden. Er zijn ook workshopvarianten waarin kustfotografie en macrofotografie centraal staat.
Weet je al hoe het histogram werkt en zijn je foto’s vaak al goed belicht, ga dan voor een creatieve uitdaging aan de kust:
Nabewerken van je foto’s in lightroom Classic
Weet je al hoe je technisch goede foto’s maakt? En ben je op zoek naar een praktische handleiding voor de nabewerking van je foto’s. Kijk dan eens naar het e-book Lightroom Classic:
- Meer dan 230 pagina’s zodat alles wat je wilt ontdekken om je foto’s op een hoog niveau af te werken aan bod komt
- Tientallen tips en adviezen over de bibliotheek, back-ups en natuurlijk het globaal en lokaal bewerken van je foto’s
- Tientallen voorbeelden, inclusief gedetailleerde instellingen zodat je exact weet hoe wij werken en jij ook professionele foto’s gaat maken
- Complete workflow, klaar om direct mee te starten
OVER BETERE LANDSCHAPSFOTO
Wij zijn Frank en Yvonne en samen zijn wij Betere Landschapsfoto. Vol passie en enthousiasme begeleiden we beginnende tot gevorderde fotografen bij alles wat je kunt ontdekken over macrofotografie, landschapsfotografie of kustfotografie. We organiseren een breed scala aan workshops, cursussen, coachingstrajecten en inspirerende lezingen.
Alle grote en kleine landschappen hebben een grote aantrekkingskracht op ons. Met de juiste techniek gaan we op zoek mooie plekken om sfeervolle beelden vast te leggen. En dat delen we graag met andere fotografen. Om ze verder te helpen in hun fotografie. Zien dat andere fotografen zich ontwikkelen met onze hulp, daar krijgen wij energie van!
Betere Landschapsfoto is officieel dealer van Leofoto, NiSi, Lensbaby, Kenko en Think Tank.
Heb je nog vragen over dit artikel? Stel ze in de reacties zodat we je kunnen helpen.
Heb je nog vragen over onze workshops? Stel ze via deze pagina. Of download hier ons gratis e-book “Betere foto’s in 9 simpele stappen“.
Geef een antwoord